Bir cümlede veya bir isim cinsi kelimede kapalılık veya anlaşılmama gibi bir durum olduğunda o isim veya cümleye açıklık getiren, kapalılığı gideren isim cinsi kelimelere “temyiz” denir. Kapalılığı giderilen cümle veya isime” mümeyyez” denir. Türkçeye “Ali Ahmet’ten yaşça büyüktür.” “Türkiye nüfus bakımından arttı.” “Bir kg. elma satın aldım.” “Ankara’da üç gün kaldım.” şeklinde çevrilen ifadelerdir.
Temyizin geliş şekli mümeyyeze göre değişir. Bunun için mümeyyezin iyi bilinmesi gerekir. İki çeşit mümeyyez vardır.
1- Melhuz mümeyyez: Cümlede bulunan ancak açıkça görülmeyen mümeyyez çeşididir. Temyiz, cümledeki kapalılığı açığa çıkarır. Mesela: طَابَ التُّفَّاحُ “Elma iyi oldu” dediğimizde elmanın tadı mı, yoksa rengi mi, yoksa büyüklüğü mü kastediliyor? Bu tam olarak anlaşılmaz. Ama sonuna “tat bakımından” ifadesini ekleyerek طَابَ التُّفَّاحُ طَعْمًا “Elma tat bakımından iyi oldu.” Dersek anlam tam olarak anlaşılır. Bu durumda طَعْمًا kelimesi temyiz olur. Melhuz mümeyyezin temyizi müfred, nekra ve mensub olarak gelir.
2- Melfuz Mümeyyez: Cümlede bulunan ve kendisinde bir kapalılık görülen, açıklanmaya ihtiyaç duyulan mümeyyezdir. Bu da dört çeşittir:
1- Vezin (ağırlık) bildiren mümeyyez.
2- Keyl (hacim) bildiren mümeyyez
3- Misaha (alan) bildiren mümeyyez
4- Adet (sayı) bildiren mümeyyez.
Vezin, keyl ve misaha bildiren mümeyyezin temyizi üç şekilde gelebilir:
A- Müfred, nekra ve mensub
B- Harf-i cerle birlikte
C- Muzafun ileyh olarak
Ayrıca soru edatından sonra gelen isim temyiz olduğu için müfred, nekra ve mensub gelir.